Czy istnieje w php możliwość korzystania z zewnętrznych bibliotek DLL ale bez tworzenia rozszerzeń, kompilowania itd?
W głupim excelu jest taka możliwość z poziomu VBA, nie przypominam sobie bym kompilował ms excela

Wprawdzie nie miałem jeszcze okazji korzystać z niestandardowych plików dll, jednak sądzę, że COM powinien Ci pomóc. Sprawdź w komentarzach co ludzie piszą na ten temat. Może znajdziesz rozwiązanie dla siebie.