Stworzyłem sobie prostą stronę, na kilku plikach:

index.php, galeria.php, artykuly.php

W każdym pliku zaincludowane są pliki z katalogu struct:

header.php, sidebar.php, footer.php

Teraz pytanie:

Czy np. plik header.php wie, do jakiego pliku został w tym momencie zaincludowany? Wiem, że można to zrobić wprowadzając zmienną do każdego z plików (index.php, galeria.php, artykuly.php) i sprawdzać jej wartość w includowanych plikach, ale czy da się bez tego?

możesz korzystać w tych plikach z tablicy $_SERVER.
i np w pliku header.php dajesz:

[PHP] pobierz, plaintext 
if($_SERVER['SCRIPT_FILENAME'] == '/galeria.php'){
   echo 'jestes w galerii';
}
[PHP] pobierz, plaintext 

Dzięki wielkie. Działa